Home Stoomgemaal     Gasmotor gemalen     Elektrische gemalen         Links       Activiteiten       contact

Voor het opbrengen (naar boven brengen) of uitmalen van de overtollige regen en kwelwater, dat door de lage ligging van vele streken in Nederland en er buiten niet van zelf kan aflopen, gebruikte men schepraderen, vijzels, centrifugaalpompen.

EXTRA: een verhaal, over het WOUDAGEMAAL en daaronder Mastenbroek, klik op deze link hier onder

kompleet verhaal over het Woudagemaal, door prof. ir. J.C. Dijxhoorn uit 1925 doormiddel van afdrukbaren platen van het verhaal uit DE INGENIEUR 1925

En op een ander pagina het verhaal over stoomgemaal Mastenbroek, Door Prof. Ir. D.Desden (bron: uit het tijdschrift de Ingenieur 27 juni 1941)

Deze werden door windmolens, stoommachines, later door gasmotoren, diesel of elektriciteit aangedreven.

Het staande scheprad op de plaat hiernaast is met zijn horizontale as, een stukje boven het boezemwater geplaatst, en bestaat in hoofdzaak uit een paar armen waar aan het uiteinde houten of ijzeren borden of schoepen zijn bevestigd, die nauw besloten zijn door verticale wanden aan beide zijde, krimpmuren genaamd.
En van onderen door een cirkel vormingen bodem of opleider A. B.

De beweging is in de richting van het lage of polderwater naar boven of boezemwater, zullen de schoepen dit polder water opnemen en tussen de krimpmuren door langs de op leider naar het boezem water voeren.

Om het aflopen van het water van de schoepen te bevorderen, worden deze niet naar het middelpunt van het rad, maar zo als men noemt druipende gericht.
De voor waterloop of het gemetselde kanaal, waarlangs het opgevoerde water vloeit, is van een wachtdeur D E voorzien, die het terugvloeien van het boven water belet wanneer het rad stilstaat.
Het polderwater moet steeds zo onbelemmerd mogelijk het rad kunnen naderen.
Op de as van het scheprad is een tandwiel of een riemschijf bevestigd voor het in beweging brengen door een stoomwerktuig.
De afmeting van het rad, de middellijn van het scheprad wordt bepaald door de hoogte van opbrengst, de diepte van ruimte van de schoepen en de hoogte waarop het hart van de as gelegd wordt.
De hoogte van de opbrengst hangt van de omstandigheden af, de diepte van ruimte wordt gewoonlijk 0,6 a 0,9 M genomen.
Hoe groter de middellijn van het scheprad is, des te beter vloeit ook het water van de schoepen af, en des te groter wordt de hoek, waar onder de schoepen in het polderwater komen, en dus minder tegenstand ze onder vindt.
Het aantal schoepen wordt geregeld naar de grote van de middellijn van het scheprad; de afstand aan de buiten omtrek bedraagt gemiddeld 0,70 a 0,80 M

de Vijzels

De vijzel voert het water op door middel van een houten of ijzeren schroefvlak, aan een dito spil bevestigt, draaiende zo nauwkeurig mogelijk in een gemetselde kom.

Meestal zijn er op de spil drie van zulke schroefvlakken op gelijke afstanden aangebracht, om een meer gelijkmatige uitstroming van water te verkrijgen.

Het is gemakkelijk in te zien, dat waneer de helling van de spil op de horizontale kleiner is dan de helling van het schroefvlak op de spil, zo als in de plaat hiernaast, het water dat op zo vlak komt gemakkelijk zal afglijden.

Daar nu echter bij het ronddraaien van de vijzel elk opvolgende punt van het schroefvlak lager komt dan het voorgaande, en het terug lopen van het water door de kom of opleider verhinderd wordt, zo zal het water langs het schroefblad blijven voortlopen, tot dat het aan het einde van de opleider zich in het bovenwater ontlast.
De vijzel veroorzaakt weinig botsing bij het opnemen van het beneden water en geeft dientengevolge besparing aan arbeid, in vergelijking met het scheprad.
Bovendien kan de vijzel het water gemakkelijk tot hoogten van 3 tot 4 M opvoeren, terwijl men bij het scheprad dan in zeer grote afmetingen vervalt.

de afmetingen van de vijzel

de vijzels worden meestal geplaatst onder een hoek van 30° en hebben een middellijn van 1,60 a 1,90 M en een spoed of hoogte van schroef gang van 1,50 a 1,90 M; de laatste in ieder geval zo te bepalen, dat de hoek van de vijzelspil met de horizon kleiner is dan de hoek, waarmee het schroefblad om de spil wentelt.

Snelheid

De vijzel zal zo wel te langzaam als te snel kunnen ronddraaien.

Bij te langzame beweging zal het water te veel gelegenheid hebben om door de ruimte, die voor de vrije beweging van de vijzel in de kuip nodig is, terug te lopen; bij te snelle beweging zal het water omhoog spatten en daardoor tot onnodig arbeidsverlies aanleiding geven.

algemeen wordt een vijzel van 1,50 a 1,60 M. diameter een snelheid van 40 tot 50 omwentelingen per minuut voordelig geacht.

Centrifugaal pompen.
Als water vervoer, hebben de centrifugaal pompen een goede eigenschap, dat zij het water niet oplichten maar in het buiten water uitstuwen.
water wordt vooruit gedrukt.
de pomp is vaak niet zelf aanzuigen, daar moet een ander pomp voor zorgen die het lucht in de pomphuis wegzuigt, en zo het water naar de centrifugaalpomp zuigt.
waneer er eenmaal het hele pomphuis is gevuld met water dan zuigt hij verder zelf het water aan er moet een aan een gesloten water kolom vormen.

Lucht wegzuigen wordt ook veel gedaan met behulp van een injecteur die doormiddel van stoom werkt.
Of door een of ander vacuüm pomp.
Ook wordt er wel ander manier toegepast om het water in het pomphuis te krijgen, door een aanvoerleiding boven op de pomp huis te plaatsen, waar water door naar de pomp huis stroomt vanuit een vat, tot het hele pomp huis is gevuld en ook de buis voor de pomp met water is gevuld.
Door een schot of klep beneden de buis eerst dicht te laten tot het geheel gevuld is (aaneengesloten) en daarna kan de centrifugaal pomp zelf zijn werk doen.

Copyright © Historisch Centrum Overijssel/Fotoarchief Stork.
Alle rechten voorbehouden, onderstaand beeldmateriaal ( alleen de zwart wit foto's ook op de andere pagina's) is auteursrechtelijk beschermd.
Wenst u de dit beeldmateriaal te drukken, meermaals te kopiëren, digitaal op te slaan voor commercieel te gebruiken? Neem dan contact op met het Historisch Centrum te Zwolle. http://www.historischcentrumoverijssel.nl

stoomgemaal de Vier noorder Koggen bij Medemblik

Het stoomgemaal (aan de voorkant) de Vier Noorder Koggen bij Medemblik (nu een museum)

Vier Noorder Koggen een foto van nu aan de achterkant

De wit geverfde centrifugaal pomp is geleverd door Smulders  Jaffa 1907

De met kleppen gestuurde gelijkstroom stoommachine is geleverd door machine fabriek Breda

Een aantal stoommachine foto's van het gemaal zelf, want er staan er nog veel meer.
Er staan veel machines op gesteld om te bekijken, een aantal laat men daar draaien op de stoomdagen kijk op: http://www.stoommachinemuseum.nl
Ook op http://www.stoomvrienden.nl is onder knop rondleiding veel te zien.

Het museum is gevestigd in het voormalig stoomgemaal ‘Vier Noorder Koggen’ aan het IJsselmeer.
Het stoomgemaal is bijna honderd jaar oud (gebouwd in 1907) en werkt nog steeds.

Het Nederlands Stoommachine Museum
Oosterdijk 4
1671 HJ Medemblik
Tel.: 0227-544732

Een cilinder horizontaal gelijkstroom machine

Gebouwd door machine fabriek Breda (Backer Rueb.

Bouwjaar: 1924

Techniek

slag 800 mm

Boring: 610 mm

Toerental: Max.120/130

Werkdruk: 13 ato.

vermogen: 550 pk

Kleppen: Lentz, regulateur: Proell

afm:LxBxH: 9,6 x 4 x2 meter

diameter vliegwiel 4050 mm

totale gewicht 32000 kg.

Een stukje uit het verleden over het plaatsen van een gasmotor in dit gemaal, Vier Noorder Koggen.
Kopieën in PDF voormaat (2,1Mb) (Kopieën uit de Ingenieurs 1906)

gemaal Appeltern Tuut

Geleverd door Machinefabriek Stork& Co 2 gelijkstroom stoommachines gemaal Appeltern.
Deze foto boven is zo bijna honderd jaar oud, de foto's onder zijn van de zelfde machines en gemaal maar dan van deze tijd.

gegevens van het gemaal

voor meer info en mooie foto's surf naar de website van: http://www.de-tuut.nl

Aantal
2 identieke machines ( op de tekening 1 daarvan)
Fabrikaat Gebr. Stork & Co.
Bouwjaar 1918
Type: Een cilinder gelijkstroom stoommachine (Stumpf) met druksmering en schommelnokken.
Vermogen 340 ipk
Toerental 200 omw/min
Cilinderboring 450 mm
Zuigerslag 550 mm
Gewicht vliegwiel 3.500 kg
Condensor Injectiecondensor met natte luchtpomp.

Pompen
Fabrikaat
Gebr. Stork & Co.
Bouwjaar
1917
Type
Centrifugaalpomp met horizontale as
Capaciteit
220 m3/min bij 200 omw/min en 4 meter opvoerhoogte

De Tuut in Appeltern is gebouwd tussen 1916 en 1918 en was decennia lang een van de acht stoomgemalen in het Land van Maas en Waal die voor de afwatering zorgden.
De Tuut is het enige van de 34 stoomgemalen in het Gelders rivierengebied dat bewaard is gebleven.
Op 18 mei 2001 heeft de Tuut formeel zijn nieuwe bestemming van museumstoomgemaal gekregen.

In het voormalige kolen opslag plaats van het gebouw is een gezellig bezoekers centrum ingericht waar je van een kopje koffie of een drankje kan genieten.
Er zijn twee computers waarop u zelf d.m.v. interactieve animaties kunt zien hoe de hele installatie van het gemaal De Tuut werkt.

De foto rechts zie je een smeer systeem, vanuit glazen reservoir het bovenste gedeelte wordt de olie aangevoerd.
Vervolgen komt het bij de 5 schroef kraantjes, van daaruit druppelt het naar beneden in een gootje en vervolgens door de koperen lijdingen naar de te smerende onderdeel.
klik op de foto voor een ander foto met detail.

De 4 kleuren foto's van gemaal Tuut Copyright © Tuut in Appeltern

d'Olde Mesiene Stoomgemaal Mastenbroek anno 1856, bij Kampen

Er is ook een beschrijving uit 1941 door Prof. Ir. D.Desden klik hier: Een Merkwaardige Stoommachine uit 1856

Het gemaal dateert uit 1856, de machine was ook toen al een merkwaardig stoomwerktuig.
Het uitslaan van het water geschiedde als regel door twee schepraderen, de machine maakte dan 10 omwentelingen per minuut.
Bij een grote opvoerhoogte, hoog peil van de Zuiderzee, kon een scheprad worden afgekoppeld.
In dat geval kon de machine 12 omwentelingen per minuut maken.

Voor een kompleet beschrijving uit 1941 door prof. Ir. D Dresden wat was gepubliceerd in het tijdschrift De Ingenieur klik hier

De Werking

De machine is een horizontale, dubbelwerkende, één cilinder, expansiemachine met een injectiecondensor en werkt met verzadigde stoom van 4 atm.

De stoom wordt door de inlaatkleppen toegelaten in de cilinder, waarin een zuiger heen en weer beweegt.

Na het afstaan van energie wordt de stoom afgevoerd door de uitlaatkleppen naar de injectiecondensor.

de hefboom zit aan een stang die naar de klep gaat er zijn er 4 de kleppen worden door gewichten geopend.

De stoom wordt geleverd door de 2 vuur Lancashire ketel, die 26 M3 water bevat en gestookt wordt met kolen of hout.

een van de 4 kleppen

De heen- en weergaande beweging van de zuiger wordt d.m.v. de zuigerstang, op de krukas omgezet in een draaiende beweging.
De drijfstang is bijzondere lang met een houten lijf, (deze is daardoor ligt en tevens sterk).
Het immense vliegwiel met een diameter van 7,5m zorgt voor een soepele gang van de machine.
Dit vliegwiel is van zeer bijzondere constructie en weegt 16 ton.
De velg bestaat uit 9 gietijzeren stukken, door middel van 9 spaken verbonden met het gietijzeren sterwiel op de krukas, niet gelast, maar geklonken en gespied.
Tandwielen brengen de beweging van de krukas met een vertraging van 2 op 1 over op de as van de schepraderen die met ongeveer 5 omwentelingen per minuut draaien.
De stoomverdeling is ook bijzonder, de klepbeweging wordt door de excentriek afgeleid van de krukas door middel van een hefboomstelsel en een zeer bijzonder mechanisme.
De halfbolvormige kleppen worden door de hefboom dichtgestuurde, maar door gewichten weer ‘open’ getrokken.
Het omkeren van de zuigerbeweging wordt verzorgd door de grendelschijven.
Gemiddeld werkte de installatie 45 dagen per jaar.
Het kolenverbruik is erg hoog.

Bron: gedeeltelijk van hun website

Voor opening tijden en meer informatie kijk op deze activiteiten  en dan onderaan de pagina
Tip er is een kopie van deze stoommachine, in het Machinemuseum te Zwolle.
Binnenkort ook op de website www.machinemuseum.nl

Technische gegevens van het stoomgemaal Mastenbroek te Genemuiden klik hier

Stoomgemaal Hertog Reijnout en bezoekerscentrum Arkemheem

Het stoomgemaal Hertog Reijnout.
Dit stoomgemaal is 100 jaar lang in bedrijf geweest, van 1883 tot 1983.
Daarna werd haar functie overgenomen door een elektrische gemaal deze staat daar in de buurt.
Het stoomgemaal is van dinsdag tot en met zaterdag te bezichtigen.
Het is ongeveer 12 dagen per jaar tijdens de maaldagen speciaal voor publiek in werking dus onder stoom te zien (zie de activiteiten pagina).

schepraderen
waterverplaatsing d.m.v. twee buitenschepraderen waarvan er een kan worden losgekoppeld
capaciteit 260 m³/min
omwentelingen per minuut 5 5/9
opvoerhoogte gem. 0,7 / max. 1,10m
diameter scheprad 7m
breedte scheprad 1,63m
aantal bladen per rad 22
hart as scheprad 2,35 + NAP

bij deze machine is een Meyer-expansieschuif toegepast rechts goed te zien met een verstelwiel, voor uitleg klik op de link

Stoommachine
bouwjaar 1882
type liggende dubbelwerkende één cilinder
vermogen 110 pk
omwentelingen per minuut 50
zuigerslag 96 cm
werkdruk 2,5 bar
gewicht vliegwiel 7.000 kg
fabrikant Backer & Rueb
condensor injectie en vacuumpomp

Type Worthington
machinevoedingspompBacker & Rueb 1882

Stoomketel
bouwjaar 1895
type horizontale vuurgang vlampijp ketel met 1 vuurgang
lengte 4,80m
diameter 1,80m
aantal vlampijpen 70 stuks
capaciteit 950 kg stoom per uur
werkdruk 10 bar
verwarmd oppervlak 42,5 m²
veiligheidskleppen 2
waterinhoud 9.000 liter
fabrikant H & J Suyver te Amsterdam. Op een plaatje op de ketel staat, geleverd door: Kuiper en Zn. Bv. Eden machinefabriek en ketelmakerij.

Binnenkort wordt deze ketel vervangen door een nieuwe ketel. Als er te minste genoeg geld bijeen kan worden gebracht

Deze jongens hebben al ruim ervaring met het het stoken. (wel onder toezicht)

http://www.stoomgemaalnijkerk.nl

Stoomgemaal Putter

Stoommachine:
fabrikaat: “Sepp & Co.”
bouwjaar: 1885
type: horizontale 1cilinder expansiemachine met een Meyer-patent schuivenregeling
diam cil.: 13” = 32,5 cm
slag: 26” = 65 cm
aantal pk: 18
toerental: 65 omw./min.
condensor: injectie met luchtpomp

Stoomketel (oud):
fabrikaat: “Backer en Rueb” (mach.fabr.”Breda”)
bouwjaar: 1912
fabrieksnummer: 1753
registernummer (Stoomwezen): 51940 (niet op de ketel aangebracht)
type: “Cornwall” eentreks vuurgang ketel
V.0: 31 m².
druk: 8,5 ato.
capaciteit: ca. 750 kg.stoom/uur
brandstof: kolen
voeding toestel: mechanische pomp aan machine
voeding toestel: injecteur aan de ketel

Stoomketel (nieuw):
fabrikaat: Ten Horn
bouwjaar: 1949
fabrieksnummer: 2806
registernummer (Stoomwezen): 63464
type: cilindrisch, 3-treks
V.O.: 50 m²
druk: 12 ato
rendement: ± 70%
brandstof: Kolen
voedingtoestel: mechanische pomp aan de machine, onafhankelijk aangedreven zuigerpomp

Scheprad:
Waterverplaatsing: 75 m3./min.
omw./min.: 4,9
opvoerhoogte gemiddeld: 0,2 meter
opvoerhoogte maximaal: 1,1 meter
diameter: 6 meter
breedte: 1,1 meter
aantal bladen: 20
overbrenging/vertraging: tandwielen (dubbele overbrenging)

Polder:
bemalings oppervlak: 1500 ha.
binnen waterstand bij aanvang malen: 25 cm - NAP
buiten waterstand,maling niet mogelijk: 80 cm - NAP
gemiddeld aantal maaluren: 1000 à 1500 per jaar (indertijd)
gemiddeld kolenverbruik per maaluur: 65 à 70 kg. (oude ketel)
zomerpeil in de polder: 60 cm. -NAP
winterpeil in de polder: 40 cm. -NAP

Hier staat een 500 pk Stork uit 1923

In 1852 wordt in Halfweg een stoomgemaal gebouwd om na de drooglegging van de Haarlemmermeer samen met de stoomgemalen in Spaarndam, Katwijk en Gouda de boezem van het hoogheemraadschap van Rijnland leeg te malen.

 www.stoomgemaalhalfweg.nl

twee oude foto uit de  foto collectie van machine fabriek Stork Stoommachines. Stoommachine voor Stoomgemaal Halfweg, Hoogheemraadschap van Rijnland, Leiden.

De zwartwit foto's hier onder zijn foto's van gemalen die niet meer bestaan, of waar maar weinig van over is.

Links de 3 strijkmolens van de Schagerkoggen met rechts stoomgemaal uit 1870

stoomgemaal te Echten

stoomgemaal te Echten

De buitenkant van het gemaal A.F.Stroink bij Vollenhove.(1925)

Het Stoomgemaal is in 1918 gebouwd met twee pompen en twee rechtopstaande stoommachines.
In 1928 is de derde pomp gebouwd, een Jaffapomp deze werd met een horizontale stoommachine aangedreven.
Tot ongeveer 1961, daarna is het een en ander vervangen.

Er staan nu twee diesel aangedreven en één elektrische aangedreven pomp in het gemaal.

deze plaat groot

Een link naar de site van dit gemaal

hier onder een van de twee verticale gelijkstroom stoommachines gebouwd door Werkspoor, in het stoomgemaal  A. F. Stroink te Vollenhove ( foto 1925).

Stoomgemaal v.d. Koekoekpolder bij Grafhorst

pondergemaal de hoogedeheem Haastrecht bij Gouda

Schieland bij Nieuwekerk aan de IJssel

Schieland bij Nieuwekerk aan de IJssel

voor Stoomgemaal Halfweg

in de fabriek van Stork, voor Stoomgemaal Halfweg, Hoogheemraadschap van Rijnland, Leiden.

gemaal katwijk

boven en onder horen bij elkaar

gemaal katwijk boven

Poldergemaal Maasbommel

Stoommachine Poldergemaal Maasbommel stoomgemaal

Stoomgemaal Boschveld en May te 'S hertogenbosch, gebouwd in 1872  (5 foto's) naar onder

Stoomgemaal Boschveld en May te 's Hertogenbosch, cilinder diameter 530, slag 900 mm., 40 omwentelingen per minuut. In 1873 geleverd, in 1942 nog in bedrijf.( zie eerste plaat boven)

Stoommachines van het stoomgemaal Boschveld en May te 's Hertogenbosch, cilinder diameter 530, slag 900 mm., 40 omwentelingen per minuut. met Meyers expansie schuif,  In 1873 geleverd_ in 1942

Stoommachines van het stoomgemaal Boschveld en May te 's Hertogenbosch, cilinder diameter 530, slag 900 mm., 40 omwentelingen per minuut. In 1873 geleverd, in 1942 nog in bedrijf.

Gelijkstroom Stork-Stumpf stoommachine, n = 2000, 210 IPK, in het stoomgemaal Echtener Veenpolder Lemmer boven en onder

Echtener Veenpolder Lemmer boven

Stork-schroefpomp, opbrengst 100 m3, opvoerhoogte 1,60 m direct gekoppeld met
Stork-Stumpf gelijkstroom-stoommachine met stoomverdeling doormiddel van ronde schuiven, geleverd aan Waterschap De Leppedijk
Friesland.

EXTRA: een verhaal, over het WOUDAGEMAAL en daaronder Mastenbroek, klik op deze link hier onder

kompleet verhaal door prof. ir. J.C. Dijxhoorn uit 1925 doormiddel van afdrukbaren platen van het verhaal uit DE INGENIEUR 1925

En op een ander pagina het verhaal over stoomgemaal Mastenbroek, Door Prof. Ir. D.Desden (bron: uit het tijdschrift de Ingenieur 27 juni 1941)