Smering

De smering van bewegende onderdelen vlakken die met elkaar in aanraking komen dienen gesmeerd te worden.
Niet alleen om het rendement te verhogen de wrijving arbeid te verminderen maar ook het slijten van de vlaken te verkomen.
Wanneer twee ijzeren vlakken al lijken ze zeer zuiver en vlak op het oog, zullen ze in drogen toestand, de oneffenheden in elkaar grijpen, waardoor de schijnbaar gladde oppervlakken warm worden, en daarna heet en tenslotte vernield worden.
Hoe groter de druk tussen twee vlaken is des te meer olie toevoer moet er zijn.
Bij groter druk ontstaat meer warmte daar zal de olie snel dun worden en weg lopen daarom moet daar dikker olie en bij nog groter wrijving (druk) daar kan beter vet gebruikt worden.
Het is van belang de olie die voor zuigers en cilinder wordt gebruikt een type olie te kiezen die een hoog ontbranding temperatuur heef, daar anders als een olie wordt gebruikt met een ontbranding temperatuur van 190 graden en in aanraking komt met de heten stoom kan ontploffen als het in aanraking komt met vuur. Er zijn oliën en veten die een hoog ontbranding temperatuur hebben 325 graden en (vandaag de dag nog hoger.)
Wij moeten onderscheiden het smeren van:
pennen
de assen in de kussenblokken
zuigerstang en leibaan
en de zuiger

Fig.1 Koperen oliepot met likker.

Fig.2 Glazen oliepot met naald.

Fig.3 Glazen oliepot met koper gemonteerd, met pennetje voor regeling van het smeren.

Fig.4 Glazen oliepot met verstelbaren olietoevoer druppel oliepot met zichtbare smering.

Fig.5 Smeertoestel voor consistentvet Stauffers vetpot.

Fig.6 Smeertoestel voor consistentvet, smeertoestel met veer voor consistentvet of asbestoline.

Een Mollerup-pompje

Is de pompcilinder gevuld dan staat de plunjer in de hoogste stand en wordt deze langzaam naar beneden gedrukt door middel van een wormbeweging.

Daarvan is het horizontale wormwieltje als vaste moer op de draadstang van de plunjer uitgevoerd en wordt de worm gedraaid door een krabbelwerkje.
Het aan een stang bevestigde palletje wordt zodanig bewogen door enig heen-en-weergaand deel van de stoommachine, dat de worm bij iedere slag een of meer tandjes wordt gedraaid.
Door verplaatsing van het aangrijpingspunt van de hefboomstang wordt de slag van het palletje groter of kleiner, het pal wieltje meer of minder tandjes per slag omgedraaid en wordt door de keuze van het aantal tandjes per slag dus de zeer gelijkmatige olietoevoer bepaald.

Voor de laagste stand van de plunjer, waarbij deze zichzelf stil zet, wordt het kraantje bij de persaansluiting zodanig gedraaid, dat er verbinding is tussen de persruimte van de pomp en de vuldop, die met olie gevuld wordt.

Door het naar beneden draaien van de kruk ontkoppelt men het wormwiel van de plunjer en worden de gleuven in het wormwiel naafje ten opzichte van de overeenkomstige nokken van de ring zo gesteld, dat de plunjer naar boven gedraaid wordt en de olie uit de gevuld gehouden vuldop in de cilinder wordt gezogen.

door tegenovergestelde manipulatie perst de plunjer de olie weer door B.

een mollerup pompje

door een heen-en-weergaand deel van de stoommachine, dat de worm bij iedere slag een of meer tandjes wordt gedraaid.

En zo een klein beetje olie naar het te smeren deel perst.

De olie wordt gewoonlijk doormiddel van een klepkastje A met een tot in het hart van de stoomleiding reikend pijpje in de stoomstroom geperst 1Meter voor de hoofdstroomafsluiter aan de machine.
Dit pijpje is aan het einde afgeschuind, van overlangs zaagsneden voorzien en zo aangebracht, dat het open eind naar de stroomrichting toe gekeerd is.
Wanneer men er voor zorgt, at de stoomsnelheid voldoende groot is, zoals op genoemde plaats, wordt de olie voordat druppelvorming kan plaats hebben fijn verdeeld door de toom meegenomen.
Deze zogenaamde stoomsmering is voor verzadigde stoom voldoende.
De inrichting werkt dan zeer betrouwbaar, zuinig en is tevens goed regelbaar.
Het pompje heeft echter slechts een persaansluiting.
Wordt deze over meer punten verdeeld dan is deze verdeling onderling al niet goed meer regelbaar en daarom niet betrouwbaar.
Daarom wordt het pompje wel met twee plunjers gemaakt of worden er meer pompjes opgesteld.
Bij de moderne stoommachine, werkende met oververhitte stoom, is de stoomsmering alleen echter onvoldoende.
Niet alleen wordt bij stoomsmering alle olie aan de hoge stoomtemperatuur voor de cilinder blootgesteld, maar bovendien neemt de oververhitte stoom de olie niet zo gemakkelijk op als verzadigde stoom, terwijl de stoom voor de kleppen of schuiven bereikt word, gewoonlijk met zeer vele bochten daarheen stroomt.
Gedurende deze krommingen kan de olie tegen de wanden van de stoomkanalen worden geslingerd.
Alles tezamen maakt het nodig, dat de smering op de loopvlakken rechtstreeks geschiedt, in de eerste plaats op de cilinderloopvlakken.
Men houdt soms de stoomsmering aan ten behoeve van de kleppen en klepstangen, smeert de zuigerschuiven afzonderlijk, terwijl de olie soms van oven, maar meestal van onder op twee plaatsen in het cilinderloopvlak wordt toegevoerd.
Teneinde de benodigde toevoer juist te kunnen regelen, is voor iedere smeerplaats een pompje nodig, waarvan de toevoer waarneembaar is.
Daarvan voldoet de centrale smeerpomp van Robert Bosch te Stuttgart, afbeelding hier onder toont en het binnenwerk rechts.

Bosch centrale oliepomp voor geforceerde druppelsmering.

Aan de rechterkant een doorsnede daarvan.

De kleine plunjers waarmee de olie wordt gepompt zijn goed te zien.

Bosch oliepomp

Verticale as zijn de pompcilindertjes concentrisch gegroepeerd.
Twee op de as aangebrachte schijven hebben een zodanige vorm, dat bij draaiing de bovenste de arbeidszuigertjes beweegt, terwijl de onderste grijpend in een sleuf daarin, de regelzuigertjes aandrijft.
Bij iedere omwenteling van de bovenschijf gaan de arbeidszuigertjes tweemaal op en neer.
Bij de eerste dubbele slag perst de zuiger de olie naar de smeerplaats, bij de tweede wordt een even grote hoeveelheid, zichtbaar als druppel, teruggeleid naar de olievoorraad in de pompkamer.
De aandrijving kan geschieden door tandraderen, door een ketting overbrenging (riem- of snaaraandrijvingen zijn te onzeker) of door een hefboom.
De laatstgenoemde aandrijving geeft de mogelijkheid om de totale capaciteit van de pomp te wijzigen door langer of korter maken van hefboomlengte. De capaciteit van de smeerpunten onderling wordt door de in zichtbare stelschroefjes geregeld.
Om de olieleidingen met de hand te vullen, bijv. Bij het in bedrijf zetten van de machine, wordt een krukje gebruikt.
Bij de normale pomp kan de pompdruk tot 50 at opgevoerd worden.
Door de kamer van de pomp in tweeën te verdelen of door twee pompen naast elkaar te plaatsen met één aandrijving, kan het toestel voor twee soorten olie dienen, bijvoorbeeld voor cilinderolie en voor machineolie.
Een zuinige smering is niet zozeer nodig ter beperking van de smeerkosten, doch een doorlopend overmatige olietoevoer veroorzaakt het zich verzamelen van olie in de dode hoeken, waar deze bij hoge temperatuur ten slotte korstachtige resten achterlaat, waarvan deeltjes kunnen loslaten en tussen de loopvlakken komen.
Ook delen, die gewoonlijk niet belopen zijn, krijgen bij overmatige smering een geringere aanslag.
Deze kan vooral bij klepstangen wel tot hangen blijven leiden, waneer door een tijdelijke hoge belasting de kleppen abnormaal lichten.
Vooral bij tegendrukwerktuigen, waarvan de retourstroom voor verwarming wordt gebruikt, moet overmaat worden voorkomen ter wille van een zo gering mogelijk oliegehalte van de verwarmingsstroom.

centrale oliepomp voor geforceerde druppelsmering